VEIKA TALE E SO ME BALETA NA MEKE

Na i Ukuuku
E duidui na i ukuuku nu meke ka duidui vaka kina na veika e vakayagataki ena meke me vaka na: i wau, moto, iri, na i ula kei na meke liga. Ni uku e dua na gone tagane se yalewa ena vaka oqo na i ukuuku e vakayagataka:

Tiki ni Yago
Ulu: Ulu mate, Bena (Vakamira), Vuso ni Kuka, Lawe, i Tekiteki
Mata: Wasekaseka, Buli, Buli, Salusalu, Civa Vonovono
Domo: Civa Vonovono, Salusalu
Sere: Lumu Dara, A i moko Masi
Tolo: Tui ni Malo, A i Sulu, Sekaseka, Wa i Sulu, A i tiniyara, Liku Vasili se Vau
Liga: Vesa
Yava: Vesa

Na Masi Kuvui

Na masi Kuvui ga e dau vakayagataki e na nodra i ukuuku na Turaga se Marama. Na Turaga e dau vakawasekaseka na Marama e dau vakalawe. E caka tale ga na meke vakavanua e ra dau viriviri na Marama (viritaki tabua). E ra sega sara ni dau viriviri na yalewa tauvanua vakavo ke dua e vasu levu

Na Kena Sovasova se i Kaukau

Ni dua na meke levu, e rawa ni dau caka na kena Sovasova, o ya me ra dau vaka i kaukau na marama ka wili kina na veika oqo; uvi, dalo kei na i yau me vaka na ibe, masi, se na masima. E ra dau sega ni vaka i kaukau na turaga.

Na Vakatara

E rawa ni da kaya ni tolu ga na domo ena vakatara: O koya e laga, o koya e tagica kei ira na droku. E na so tale na gauna e rawa ni dua e laga muria se camana. E na vakayagataki na lali me vakatautaki kina na kena gedei kei na kena totolo na i lagalaga ni meke, muria yani na derua kei na i cobo me lutu bi vinaka kina na kena i rogorogo ni vakatara. E rawa tale ga me curu mai e so na rorogo me vaka na sau me dua toka ga kei na dua na tiki ni bitu se kau me rau veiqiriti toka. Na veilutuki ni lali ka vaka kina na kena laki totolo se berabera, laki mudu vakasauri tu mada ka lako vata tiko kei na cobo kei na derua ena kuria tiko na lutu bi ni domo ni vakatara ka vakavotuya na memela vinaka ni domo ni laga.

Na i Kau se Ucu ni Meke

Oqo na qaqa ni meke ka dau lagati wale mada ga ka so na gauna me dau matanataki ka me dua tiko ga na kena matamatana me rawa kina ni vakamatautaki kina na nodra ucu mai kin a vanua ni meke na mata ni meke. E sega ni dau vakaucu na meke ni yaqona se veimeke tale e so, ia e dau vakaucu ga na meke ni solevu.

Na Vakavinavinaka ena Gauna ni Meke

E dau veivakauqeti vei ira na lewe ni meke ka kena vakavinavinakataki tiko na meke e na gauna ka caka tiko ga kina na meke se na gauna e sa laki tini kina na tikina. E dau kacivaki ga na vakavinavinaka me vaka:

Vinaka, vinaka saka na Meke ……………(Matana)
Vinaka na Lali …………………………...(Lali)
Vinaka i Sau! Vinaka i Loma…………….(Matana)
Mai Noqu na Lali se Laga ……………….(Vakatara)
Mai noqu I Sau se i Loma………………...(Matana)
E dodonu me lako tiko ga na meke ka lako tale tiko ga na vakavinavinaka.

Na Veivakamarautaki e na Meke

E wili vata eke na veivakubuti, veivakataubeni, tibivuru ka ra dau caka na veika oqo ena nodra vakaraitaka na nodra vakavinavinaka ka vakavuqa ga na nodra vakairatitaka na nodra marau ki vei koya e caka vua na veika oqo. E vakatoka oqo na veika e dau soli:
Veivakubuti ---------------------- i lavo
Veivakataubeni ------------------- salusalu, i sulu, i taube
Veivakatekitekitaki -------------- i lavo pepa
Tibu Vuru ------------------------ tavako me waqa rawa
Veilumu ------------------------- vakayagataki na waiwai boi vinaka kei na pauta
Veiregu -------------------------- e dau yaco ni ra sota na veitabani se veitauvutaki

Na Vakaorei se Veimoku

E dau vakavu na veivakatotogitaki vaka oqori mai na kau ka cavuti ka vakayagataki me i ukuuku se me lali. E dau vakaoqo na kena i lakolako; ke ra laki meke e dua na mata meke ki na dua na vanua ka nodra kau na vesi ka ra vakayagataka na lali vesi, na daru ni vesi me vesa, na tabani vesi me nodra i wau, e ra sa na bolea tiko yani na laki meke me ra vakaorei mai se laumoku. E dau kenai tinitini me caka e dua na veilewai vakavanua ka tau mai kina na kedra i totogi. Na vu ni nodra bolea baleta ni ra veitabani se veitauvutaki ka vakayacori me ka ni lasa vakabibi ena marau ni vakatawase kei na gauna ni marau tale e so.

Na meketi ni Vulagi

E na so na gauna ni ra yaco main a vulagi, era dau qai meke na yalewa ena koro. E dau ke na i vakarau me dau caka e dua nai vakatale na i lavo se i sulu se tabua. E dau kenai vkarau talega me dau cabo na i vakatale.

Na Suqe Vucu

Oqo e dua na i vakarau makawa ni vaqara meke ka vaqarai na tevoro me vagunuvi me solia mai na meke. E na bogi butobuto e ra dau qai lako na tamat bula e na koro ka ra lako galugalu kina veivanua tawa. E ra na uku kece ka kau yaqona. Ni ra yaco yani sa na cabo sara na yaqona ka ra na wawa toka ia e na vosavosa toka ko koya na nodrai liuliu me kere meke. E na dau kerea sara ga na meke e vinakati me yacova sara ni sa rawa na meke e vaqarai tiko.

E na qai vakuri tale yani....Fijituwawa.com Research Team