Friday, November 30, 2007

MEKE VEISOLO (TAGANE KEI NA YALEWA)

Oqo na veimeke ka rawa ni rau meke ruarua kina na yalewa kei na tagane.

Na Vakatusa
E rau rawa ni meketaka ruarua na tagane kei na yalewa. E vaka na ruasa na kena meketaki ka rawa na dabe se tucake.

Na Vakamalolo
Oqo e meke ni yatu yanuyanu ko Malolo mai Yasawa. E dau meketaki dabe ka dau totolo sara na kenai vukivuki. E dau vakamuria ga na qaqana na matana. E ra dau vakaisaulu ga i ra ka vakavesa ko ira na tagane ka ra vakavinivo jaba na yakewa kei na salusalu.

Na Meke ni Gagano
E dau matanataki ka rawa tale ga me kua, ka sa sega ni vakayagataki ena gauna oqo.

Na Vakalutuivoce se Vakavunigasau
E dau meketaki walega ka sega ni matanataki. E ra dau laga e lewe rua ka dua e tagica ka dua e laga. E so e droku sa na yacana na vucu.


E na qai vakuri tale yani ....... Fijituwawa.com Research Team

Sunday, November 25, 2007

VEIKA TALE E SO ME BALETA NA MEKE

Na i Ukuuku
E duidui na i ukuuku nu meke ka duidui vaka kina na veika e vakayagataki ena meke me vaka na: i wau, moto, iri, na i ula kei na meke liga. Ni uku e dua na gone tagane se yalewa ena vaka oqo na i ukuuku e vakayagataka:

Tiki ni Yago
Ulu: Ulu mate, Bena (Vakamira),
Vuso ni Kuka, Lawe, i Tekiteki
Mata: Wasekaseka, Buli, Buli, Salusalu, Civa Vonovono
Domo: Civa Vonovono, Salusalu
Sere: Lumu Dara, A i moko Masi
Tolo: Tui ni Malo, A i Sulu, Sekaseka, Wa i Sulu, A i tiniyara, Liku Vasili se Vau
Liga: Vesa
Yava: Vesa

Na Masi Kuvui
Na masi Kuvui ga e dau vakayagataki e na nodra i ukuuku na Turaga se Marama. Na Turaga e dau vakawasekaseka na Marama e dau vakalawe. E caka tale ga na meke vakavanua e ra dau viriviri na Marama (viritaki tabua). E ra sega sara ni dau viriviri na yalewa tauvanua vakavo ke dua e vasu levu

Na Kena Sovasova se i Kaukau
Ni dua na meke levu, e rawa ni dau caka na kena Sovasova, o ya me ra dau vaka i kaukau na marama ka wili kina na veika oqo; uvi, dalo kei na i yau me vaka na ibe, masi, se na masima. E ra dau sega ni vaka i kaukau na turaga.
Na Vakatara
E rawa ni da kaya ni tolu ga na domo ena vakatara: O koya e laga, o koya e tagica kei ira na droku. E na so tale na gauna e rawa ni dua e laga muria se camana. E na vakayagataki na lali me vakatautaki kina na kena gedei kei na kena totolo na i lagalaga ni meke, muria yani na derua kei na i cobo me lutu bi vinaka kina na kena i rogorogo ni vakatara. E rawa tale ga me curu mai e so na rorogo me vaka na sau me dua toka ga kei na dua na tiki ni bitu se kau me rau veiqiriti toka. Na veilutuki ni lali ka vaka kina na kena laki totolo se berabera, laki mudu vakasauri tu mada ka lako vata tiko kei na cobo kei na derua ena kuria tiko na lutu bi ni domo ni vakatara ka vakavotuya na memela vinaka ni domo ni laga.

Na i Kau se Ucu ni Meke
Oqo na qaqa ni meke ka dau lagati wale mada ga ka so na gauna me dau matanataki ka me dua tiko ga na kena matamatana me rawa kina ni vakamatautaki kina na nodra ucu mai kin a vanua ni meke na mata ni meke. E sega ni dau vakaucu na meke ni yaqona se veimeke tale e so, ia e dau vakaucu ga na meke ni solevu.

Na Vakavinavinaka ena Gauna ni Meke
E dau veivakauqeti vei ira na lewe ni meke ka kena vakavinavinakataki tiko na meke e na gauna ka caka tiko ga kina na meke se na gauna e sa laki tini kina na tikina. E dau kacivaki ga na vakavinavinaka me vaka:

Vinaka, vinaka saka na Meke ……………(Matana)
Vinaka na Lali …………………………...(Lali)
Vinaka i Sau! Vinaka i Loma…………….(Matana)
Mai Noqu na Lali se Laga ……………….(Vakatara)
Mai noqu I Sau se i Loma………………...(Matana)
E dodonu me lako tiko ga na meke ka lako tale tiko ga na vakavinavinaka.
Na Veivakamarautaki e na Meke
E wili vata eke na veivakubuti, veivakataubeni, tibivuru ka ra dau caka na veika oqo ena nodra vakaraitaka na nodra vakavinavinaka ka vakavuqa ga na nodra vakairatitaka na nodra marau ki vei koya e caka vua na veika oqo. E vakatoka oqo na veika e dau soli:
Veivakubuti ---------------------- i lavo
Veivakataubeni ------------------- salusalu, i sulu, i taube
Veivakatekitekitaki -------------- i lavo pepa
Tibu Vuru ------------------------ tavako me waqa rawa
Veilumu ------------------------- vakayagataki na waiwai boi vinaka kei na pauta
Veiregu -------------------------- e dau yaco ni ra sota na veitabani se veitauvutaki

Na Vakaorei se Veimoku
E dau vakavu na veivakatotogitaki vaka oqori mai na kau ka cavuti ka vakayagataki me i ukuuku se me lali. E dau vakaoqo na kena i lakolako; ke ra laki meke e dua na mata meke ki na dua na vanua ka nodra kau na vesi ka ra vakayagataka na lali vesi, na daru ni vesi me vesa, na tabani vesi me nodra i wau, e ra sa na bolea tiko yani na laki meke me ra vakaorei mai se laumoku. E dau kenai tinitini me caka e dua na veilewai vakavanua ka tau mai kina na kedra i totogi. Na vu ni nodra bolea baleta ni ra veitabani se veitauvutaki ka vakayacori me ka ni lasa vakabibi ena marau ni vakatawase kei na gauna ni marau tale e so.

Na meketi ni Vulagi
E na so na gauna ni ra yaco main a vulagi, era dau qai meke na yalewa ena koro. E dau ke na i vakarau me dau caka e dua nai vakatale na i lavo se i sulu se tabua. E dau kenai vkarau talega me dau cabo na i vakatale.

Na Suqe Vucu
Oqo e dua na i vakarau makawa ni vaqara meke ka vaqarai na tevoro me vagunuvi me solia mai na meke. E na bogi butobuto e ra dau qai lako na tamat bula e na koro ka ra lako galugalu kina veivanua tawa. E ra na uku kece ka kau yaqona. Ni ra yaco yani sa na cabo sara na yaqona ka ra na wawa toka ia e na vosavosa toka ko koya na nodrai liuliu me kere meke. E na dau kerea sara ga na meke e vinakati me yacova sara ni sa rawa na meke e vaqarai tiko.


E na qai vakuri tale yani....Fijituwawa.com Research Team

NA VUNA E DAU CAKA KINA NA MEKE

Na meke e sega ni dau caka vakaveitalia me vaka e da sa raica tu ena gauna nikua. Oqo na veigauna se na vuna e dau caka kina na meke:

Soqo Vakavanua
E na dau vulici na kena meke, ka na lewai vakavanua se me ra meke na marama se turaga. Oqo e dau meke vakarautaki me vaka na meke ni vakasenuqanuqa, solevu vakaturaga, veibuli ni Turaga, dolavi ni dua na ka ni veivakatorocaketaki me vaka na gaunisala, valenisoqo se veisiko vakaturaga.

Gauna ni Marau
E dau caka na veimeketi ka dau vakavuqa me dau caka na vucu. Na meke bulagi e dau caka ena gauna ni siga ni sucu se tawase ni yabaki

Yaco mai na Vulagi
E dau caka na veivakamarautaki ka caka na meke i cili. E liu e dau caka na veisauvi (meke vaka i taukei ka meke na vula). Ni ra meketi na vulagi ka ra sega ni rawa ni sau – e dau caka na i vakatale ni meke.

Ni dua e Mate
Ni sa bogi va e dua, e sa rawa me caka na meke. Na yaca ni meke oqori na vakavidiulo

Sucu ni dua na Gone
E dau caka na meke ka ra dau meke ni vakalasalasa kina na buinigone ka ra dau kevekeve tiko kei ira ka ra lako yani na kedra baba se ko ira e ra laki roqoroqo yani. I a ni sa qase cake mai na gone e dau vakawelei na meke nei tukana se ko buna na meke ni vakawele.

Na Vucu
Ni dau vakacavari e dua na cakacaka me vaka na tara vale, teitei, were koro, se cakacaka vakavanua tale eso, e ra dau qai mai dabe ena vakacegu na qase ka laga na vucu se vakavunigasau se vakalutuivoce. E dau sega ni dau matanataki na vucu.

E na qai vakuri tale yani...Fijituwawa.com Research Team

Thursday, November 8, 2007

NA VEIKA E DAU VAKAYACORI E NA MEKE

Na Kerei ni Meke

Oqo na kena lai kerei vua na Daunivucu e dua na meke. E dau i kere ga ni meke na yaqona. Na yaqona oqo e dau sega ni cabo ka dau qai tara ga mai ka vakamaluataka o Daunivucu.

Na Sevu ni Meke
Na kena lai meketaki kina vakadua e dua na meke vou. E dau kena i vakarau me sevu na meke vua na Turaga. E dau cavaka mai e dua na kamunaga na Turaga ni vanua me i sevu meke ka ra na cakava yaqona ko ira na lewe ni meke.
Na Soli ni Meke
Oqo na gauna e sa na qai solia kina na meke kina vanua ko koya na vuniduvu. E na dau kenai soli na tabua.

Na Vakacirisalusalu
Oqo na i tinitini ni veiqaravi ni sa vulici, sevuti, meketi me vaka nai naki ni kena vulici, sa qai caka na vakacirisalusalu. E dau caka e dua na magiti vei daunicuvu ka caka tale ga na nona i yau. E dau cabo vata ga vakadua na magiti kei na i yau mei vakavinavinaka ni meke e sa mai meketaki rawa.


E na qai vakuri tale tani....FIJITUWAWA.COM RESEARCH TEAM

Wednesday, November 7, 2007

MEKE NI YALEWA

MEKE NI YALEWA

Na Sese
E na gauna oqo sa veisau na yacana me “Seasea”. Ia e yacana dina na “sese” baleta ni dau tekivu ena nodra ucu mai ki rara na mata ni meke kei na vakatara ka ra mai tucake vata tu ka matadra vata tu ki loma me yacova ni sa lagati oti na i kau ni meke. Ni ra laga tiko, era qai kasere ya rua tiko yani ka laki tuva sara me ra qai laurai vinaka ka kilai na mata ni meke. Era dau uku sara vakavinaka na marama ka rawa ni vakayagataki kina na liga se iri.

Na Lakalaka kei na Mauluulu

E wili take ga na Tafi ka dau meke vaka Toga ka dau vakayagataki vakalevu main a Yatu Lau.

Na Vakayalewa

Oqo na meke vakavosalevu ka dau caka ena gauna ni soqo ka levu nai vukivuki ni vakalasalasa e dau caka kina. E dau levu cake saran a vosalevu ena vanua veitabani.

E na qai vakuri tale yani...Fijituwawa Research Team

MEKE NI TAGANE

NA MEKE
E na gauna makawa e dau vakayagataki na meke me maroroi kina e so nai tukutuku se i talanoa ka dau qai vakamacakataki ena gauna e lagati kina na meke se sere. E ra dau vuli meke na daunivucu ka talanoataki kina na veika e sa yaco oti. I a ena so na gauna era dau vuli meke na vakaluveniwai ka meketaki na veika e se bera ni yaco.

E dau qai kaburaki nai tukutuku ni dau qai rogoci na qaqa ni meke na i tukutuku ni valu, veitokaitua, na lomalagi, na soko, ira na tamata rogo, vu, na bose, na noda vuravura se ko ira mai bulu. E dau qai qoroi na meke ena kena tuvai vakamaqosa na vosa ni qaqana ni ra dau veidonui vinaka kei na mata ni meke.

Wasewase ni Meke
E so na meke era meketaka ga na tagane ka tu era dau meketaka ga na yalewa ka tu tale ga na kena era dau meketaka ruarua na tagane kei na yalewa.

MEKE NI TAGANE

Meke i Wau se Meke Mada
Oqo e vakatokai me meke rakorako duadua vei ira kece na meke vaka-Viti. Ni dua na soqo levu vakaturaga me vaka na vakasenuqanuqa, e dau qai meketaki kina na meke mada. E dau dua na gauna balavu na kena vulici ka caka na vuli meke ena loma ni rara. E ra dau vakaitaci kece na lewe ni koro se tikina ni dau vulici e dua na meke mada se meke i wau. Kevaka e meke tiko e dua na Turaga se luvena na Turaga, e dau masi kuvui tiko na nona i ukuuku ka dua tani na kenai rairai mai vei ira na kena vo.
Na Wesi
Oqo na meke ka vakayagataki kina na moto.E meke ni veli ka vakavuna na totolo na kena i vukivuki ka vaka me dau tini vakasauri na qaqana ka vaka kina na matana.

Na Meke ni Manumanu

E meke ga ni vakalasalasa ka ra dau vakamurimuri kina na manumanu ena nodrai qasiqasi, dolodolo, kei na i lakolako.

Na Ua Lokaloka
E dau vakamurimuri na ua mai cakau ni dau veitubuyaki na se ni ua. E dau caka vakavosalevu na meke oqo ka so na gauna e ra dau meke talega kina na yalewa dina ga ni meke ni tagane.

Na Ruasa
Na meke oqo e dau dua ga na kena I vakatara ka sega ni vakayagataki kina e dua na ka, na liga ga. E meke liga ka kai naki ni nodra meke na luveniwai na ruasa, ka kainaki ni yalodra na gone lalai ka ra sucu mate se lutu dra.

Na Meke ni Yau
E dau vakayagataki kina na i iri ka duatani na matana main a meke wesi se meke mada.

Na Meke ni Yaqona
Oqo na meke ka dau vakayagataki ena yaqona vakaturaga. E dau caka toka ga kina na vucu ka dau lagati tiko kina na ka e yaco tiko; na talo ni wai ni yaqona, na lewai ni wai ni yaqona, na qarai ni yaqona kei na veika kece e vakayacori ni lose na yaqona vakaturaga.

Na Meke Serevasi
Oqo na meke ka wiliki kina na meke ni vakamoce gone. E wiliki tale ga e ken a meke nodra na gone lalai me vaka na Cavucavu Totodro, Sua na Boto, Karokari Bilo, O Bawa kei na so tale.

Na Cibi i Valu se Yara i Valu
Oqo na meke ga ni yara kau kei na cibi kei na bole. Na bole kei na cibi e yacana na cibi i valu.


Ena qai kuri tale yani...Fijituwawa Research Team